Door Jolan Douwes

Jobcoaches zijn zo schaars dat de gemeente Amsterdam ze op de arbeidsmarkt bijna niet vindt. Binnenshuis lukt dat wel; deze zomer waren er acht vacatures die allemaal intern zijn vervuld. Voor de ruim 22 duizend ambtenaren is het een kans eens iets heel anders te gaan doen. ‘We krijgen nog geen kandidaten die kades herstellen’, vertelt afdelingsmanager Sociaal Werk Jaap Weijenberg. ‘Maar klantbegeleiders en een HR-adviseur hebben wel al een carrièreswitch gemaakt.’ 

Collega’s kunnen zich op kosten van de gemeente in werktijd laten omscholen. De studie bij jobcoach-opleider SARA Werkt duurt 9 maanden en is één van de Noloc geaccrediteerde jobcoachopleidingen. Dit keurmerk is verplicht, ook voor bedrijven die ‘mensen met een ondersteuningsbehoefte’ - zoals Weijenberg de doelgroep noemt - een baan aanbieden. Bedrijven kunnen daarvoor via de gemeente loonkostensubsidie aanvragen. De jobcoaches die de bedrijven inschakelen voor begeleiding, moeten ook in het register van de beroepsvereniging staan als Register Jobcoach. De gemeente Amsterdam werkt samen met zo’n 780 partners, van Madeliefje Thuiszorg tot Holland Festival en de Couscous Bar. 

Waarom is Noloc-acceditatie belangrijk voor de gemeente?

‘We willen dat de jobcoaches voldoen aan de kwaliteitsnormen van Noloc, omdat het een verantwoordelijk vak is. Via de gemeente krijgen ze zo’n veertig, vijftig mensen - veelal met een bijstandsuitkering - onder hun hoede. Het doel is deze groep duurzaam aan het werk te krijgen en daar is een methodische aanpak voor nodig.’ 

De gemeente vraagt van de jobcoaches dat ze investeren in een studie, intervisie en bijscholing op hun vakgebied. Amsterdam betaalt de kosten voor certificering of recertificering via Noloc. Voordat jobcoaches een opleiding volgen, ondertekenen ze een studieovereenkomst. Vertrekken ze voortijdig, dan betalen ze een deel van de opleidingskosten terug.

Hoeveel Amsterdammers krijgen een jobcoach?

‘We begonnen met de begeleiding van 1600 geplaatste Amsterdammers met een ondersteuningsbehoefte. Voor de huidige collegeperiode 2022-2026 streven we naar een verdubbeling. Mede door de forse inzet van jobcoaches wordt een groeiend aantal Amsterdammers onafhankelijk van overheidssteun. Vorig jaar waren dat er 150 en dit jaar stromen naar verwachting 250 mensen volledig uit.  

‘Voordat iemand een duurzame baan heeft, is hij of zij soms wel al vijf keer overgestapt. Dat kan komen doordat contracten niet altijd worden verlengd, bedrijven soms failliet gaan of mensen het niet meer trekken. Voor het bedrijf kan het ook tegenvallen hoeveel begeleiding het kost om deze groep aan het werk te houden. 

‘Toch worden bedrijven er uiteindelijk beter, diverser en inclusiever van. Laatst hoorde ik het voorbeeld van iemand die een ondersteunende baan heeft via de gemeente. Ze heeft een psychische beperking waardoor ze soms meerdere malen per dag, soms een paar keer per week extra aandacht nodig heeft om weer tot rust te komen. Ze is heel goed en nauwkeurig in haar werk - een voorbeeld voor anderen. Maar collega’s klagen wel eens dat ze veel begeleiding vraagt. Dan is het cruciaal dat de leidinggevende het goede voorbeeld geeft.’

Wat kan een jobcoach dan doen ter ondersteuning?

‘Toch weer het gesprek aangaan als zo iemand met de handen in het haar zit. Soms helpt het ook om extra middelen ter beschikking te stellen voor begeleiding op de werkvloer. We kopen bijvoorbeeld de eendaagse Harrie Helpt-cursus in bij CNV Jongeren; veel werkgevers maken daar gebruik van. Maar we zijn ook aan het onderzoeken of we een intensievere training van meerdere dagen kunnen aanbieden.’

Hoe vaak lukt het een vaste baan te bemachtigen?

‘We zien het aantal vaste aanstellingen na bemiddeling stijgen. Grofweg heeft ruim een derde van deze groep een duurzame baan. Dit aantal groeit jaarlijks. Bedrijven wennen eraan, de mensen kunnen steeds beter meedraaien. Ze worden productiever, krijgen een hoger loon en op een gegeven moment doen ze ‘normaal werk’. Dat is ons ultieme doel.’  

"Jobcoaching gaat om vertrouwen winnen en lange adem hebben"

Dat is ook het moment waarop de jobcoach afscheid kan nemen. Dit jaar hadden 250 Amsterdammers geen intensieve begeleiding meer nodig. Weijenberg: ’Dat kunnen we met recht een succes noemen. Temeer omdat veel mensen met een bak wantrouwen binnenkomen. Ze zijn bang dat er gevolgen zijn voor hun uitkering, hebben slechte ervaringen met de gemeente of met de overheid. Jobcoaching is echt een kwestie van vertrouwen winnen en een lange adem hebben.’

Vooral jongeren vragen een speciale aanpak. Weijenberg heeft op zijn afdeling twee teams die zich bezighouden met de groep tussen 18 en 27 jaar en drie teams die de groep boven die leeftijd begeleiden. Ze hebben te maken met andere wetgeving en regelingen, andere gesprekspartners en een andere manier van communiceren. ‘Volwassenen kun je een brief of mail sturen, bij jongeren weet je nooit zeker of ze die onder ogen krijgen. Die bereik je maar op één manier.' 

Via Whatsapp!  

‘Precies, maar dit ligt gevoelig bij de overheid vanwege zorgen om privacy en dataveiligheid. We hebben daar een modus voor gevonden door alleen via Whatsapp te bespreken wat nodig is. Je hebt bij al die verschillende typetjes ook nog te maken met wispelturigheid. Vandaag willen ze dit, morgen willen ze dat. Dan moet je veel geduld hebben en contact houden met hun netwerk - van ouders tot scholen, buurtteams en jongerenpunten. Je bent ze zomaar weer kwijt.’

Zijn er verschillen tussen de jobcoaches die met jongeren of volwassenen werken?

‘Ze kiezen echt voor een doelgroep. Het komt wel eens voor dat ze switchen, maar het moet ook in hun karakter zitten om met Amsterdamse jongeren op te trekken. Een simpel voorbeeld: wat denk je als iemand met een afgezakte broek en een scheef petje op sollicitatiegesprek komt en onderuitgezakt gaat zitten? Een jobcoach prikt er vaak wel doorheen. Zo’n houding kan een verdedigingsmechanisme zijn: ‘Ik weet toch al dat ik afgewezen word.’ Vaak hebben jongeren ook een slimme manier gevonden om de beperking die ze hebben te verbloemen. Verbaal kunnen ze heel overtuigend overkomen, maar hoe kom je bij de onderlaag? Dat lukt alleen als je de tijd neemt om hun vertrouwen te winnen.’ 

Is er een kans dat Amsterdam moet bezuinigen op jobcoaches?

‘Vooralsnog is dat niet aan de orde. Voor elke plaatsing vergoedt het rijk de loonkostensubsidie. De kosten voor de begeleiding komen uit het participatiebudget van de gemeente. Amsterdam heeft duidelijk gezegd dat we daar prioriteit aan geven. Daar is ook rekening mee gehouden in de begroting.  

‘De afgelopen jaren is het aantal Amsterdammers in de bijstand al flink afgenomen. We zitten al enige tijd rond de 35 duizend, maar er zijn er niet veel die zelfstandig aan een baan komen. Het huidige college (PvdA, D66, GroenLinks, red.) staat erachter dat we deze groep een kans willen geven. We vertrouwen erop dat dit beleid wordt voortgezet in een volgende collegeperiode. Het alternatief is niks doen voor een groep die onze hulp hard nodig heeft.’

Zijn er 'hoofdpijndossiers'?

‘De financiering door het rijk blijft een probleem, ook voor werkgevers. Bij het toekennen van de loonkostensubsidie wordt onvoldoende rekening gehouden met de kosten van begeleiding op de werkvloer. Wij willen natuurlijk graag dat die 780 bedrijven met wie we samenwerken het volhouden. Daarom maken we middelen vrij om een deel van de begeleiding te ondersteunen. Dat dwingt wel tot keuzes maken. Je kunt je geld maar één keer uitgeven.’ 

Zou jobcoaching iets voor u zijn?

‘Ik zou het geduld niet hebben. Maar ik heb veel bewondering voor jobcoaches die precies weten wanneer ze moeten versnellen of vertragen.’